Binnenpolder van Terheijden

Informatie over de MNV-activiteiten in de Binnenpolder van Terheijden en over de cultuurhistorie van het gebied.

Binnenpolder_Informatiebord
Het informatiebord aan de Terheijdense kant van de Schimmelseweg  tussen de aansluiting met de polderweg Schimmer vanaf de eendenkooi Achterste Kooi en het tunneltje onder de N285 naar Terheijden.

Natuurgebied

De Binnenpolder is nu ingepolderd en een leuk wandel- en fietsgebied van ongeveer 150 hectare dat je helemaal kunt rondwandelen vanaf de Schimmer (vanuit Made) over het Zeggepad (het nieuwe Laarzenpad dat in 2009 is aangelegd) naar het viaduct van de Scheerbiesstraat en dan over de zandweg van de Ruitervaartseweg richting Terheijden en dan weer terug via een klein stukje Schimmelseweg naar de Schimmer langs de eendenkooi Achterste Kooi richting Made.

  • Oorspronkelijk vanuit de middeleeuwen was het een vrijwel onbegaanbaar moerasgebied onder invloed van de rivier de Mark bij Terheijden, dat voor het overgrote deel alleen per roeibootje was te bereiken. Als je nu de grote vaarten en waterplanten bekijkt rondom de eendenkooi, die precies in het midden van het natuurgebied ligt, dan is het niet moeilijk om voor te stellen hoe het gebied er een paar honderd jaar geleden moet hebben uitgezien.
  • Het oorspronkelijke natuurgebied van de Binnenpolder is gelegen tussen Terheijden en Wagenberg aan de westkant, de hogere zandgronden van de Munnikenhof aan de zuidkant naar die van Den Hout aan de oostkant met aan de noordkant als grens de stuifzanden van Den Duin (de Hoogerheide) en Stuivezand ten zuid-westen van Made en de Helkantse Dijk naar Wagenberg en Hooge Zwaluwe.
  • Nu is het natuurgebied aan de noordkant begrensd door de snelweg A59 en de Schimmelseweg aan de zuidkant. Aan de westkant is de N285 (de Wagenbergse Baan) de grens en aan de oostkant de lijn van de Scheerbiesstraat naar de Witteweg.
  • In de volksmond is die natte polder van het huidige natuurgebied beter bekend als ‘de Zegge’, want van oudsher heet dit centrale deel van de Binnenpolder al de Zegge polder.
  • Door afgraving van de bovenlaag, herstel van petgaten en aanpassing van het waterbeheer tegen verdroging in 2006 en 2007 is er door Staatsbosbeheer en het Waterschap Brabantse Delta een belangrijke stap gezet om de rijke en werkelijk unieke waternatuur van vroeger te herstellen. Zwanebloem en grote egelskop zijn bijvoorbeeld bijzondere planten die zich in de slootskanten thuisvoelen in deze natte parel van Brabant.

Weblinks natuurgebied

  • Voor de locatie op Google Maps van de eendenkooi in het midden van de Zegge, klik hier.
  • Voor de webpagina van de Projectenmonitor van het waterschap, klik hier.
  • Voor een artikel over de nieuwe natuurontwikkeling op de weblog van Kees Rompa, klik hier.
  • Voor een artikel van de KNNV over een excursie naar de nieuwe natuurontwikkeling, klik hier.
Binnenpolder_Dwarsvaart
Prachtige natte natuur in een van de grote vaarten bij de eendenkooi. Hoge biezen, gele plomp en natte graslandjes.

MNV activiteiten in de Binnenpolder

De natuurclub heeft een vijftal activiteiten rondom deze Binnenpolder:

  1. Voor rondleidingen en excursies van groepen en schoolklassen is deze polder goed geschikt om vanuit het natuurpark te bereiken voor een stevige wandeling of een fietstocht.
  2. Extra lange wandelroutes en fietstochten voor een dagdeel of hele dag zijn mogelijk voor excursies met natuurbeleving en cultuurhistorie door het betrekken in de route van de achterliggende natuurgebieden van Terheijden, de natuurplas bij Wagenberg langs de A59, de Munnikenhof/Spinola Schans, Hoge Vucht polder bij Breda, de Vrachelse Heide en Katjeskelder van Den Hout en de Teteringse Bossen.
    • Voor een mooie routebeschrijving van de lange afstandswandelroute ‘De Vlasselt’ van 20 km door de Binnenpolder en omgeving, klik hier.
    • Voor het downloaden van een PDF-bestand over de kenmerken en waarden van de Vrachelse Heide, klik hier.
  3. Traditioneel houdt de natuurclub ‘s-middags op 2e Kerstdag de gezellige kerstwandeling vanuit het natuurpark langs de Linie naar en door de Binnenpolder.
  4. Inventariseren:
    • De Werkgroep HyBie (Hydro Biologie) van de MNV heeft op verzoek van Staatsbosbeheer in 2009 en 2010 het voorkomen van amfibieën en libellen in de Binnenpolder geïnventariseerd.
  5. Vogeltrektellen: de Vogelwerkgroep van de MNV houdt zijn vogeltrektelling voor de internationale vogeltrektelling Eurobirdwatch in samenwerking met Vogelbescherming in de Binnenpolder.
Binnenpolder_HyBie_Onderzoek
Rustig waden met het schepnet door de grote vaarten van de Binnenpolder voor het HyBie onderzoek naar kikkers en salamanders. Met de digitale camera wordt gelijk alles vastgelegd.

Cultuurhistorie

  • De Binnenpolder van Terheijden als natuurgebied zouden we beter ‘de Zegge polder’ kunnen noemen of eigenlijk nog beter het natuurgebied ‘de Zegge’ kunnen noemen. Waarom dat zo is, wordt hieronder mooi getoond op de fragmenten van een oude topografische kaart uit 1905, waarop ook mooi de ligging van de twee historische eendenkooien is te zien.
  • De Zeggepolder is net als de Zonzeelse polder bij Hooge Zwaluwe en de Lage Vught polder bij Breda onstaan in de late middeleeuwen tussen de 13e en de 15eeuw door turfsteken voor brandstof en zoutwinning. Zout was immers het goud van de middeleeuwen, niet alleen voor de smaak van het eten, maar vooral omdat je daarmee voedsel kon inmaken om bederf tegen te gaan. Voor deze moernering naar het zout moest veel wijken, zelfs aan de voet van de dijken werd de turf weggehaald en deze zwakke plekken, door grove onzorgvuldigheden in waterschapsbeheer van de dijkgraven, hebben bij de Groote of Zuid-Hollandse Waard in 1421 met de Elizabethsvloed de dijken laten bezwijken.
  • In de zeventiende eeuw lagen er twee eendenkooien, de Voorste Kooi en de Achterste Kooi, waarvan heden ten dage alleen de Achterste Kooi nog bestaat en die ligt dan ook nog eens precies in het centrum van het huidige natuurgebied. De Achterste Kooi is maar liefst van 1693 tot 1935 voor een periode van 242 jaar in gebruik geweest als eendenkooi, dus bijna twee-en-een-halve eeuw!
  • De Voorste Kooi is verdwenen en lag westelijk van de N285, ofwel de Wagenbergse Baan,  waar nu de gemeentelijke werf ligt in Terheijden, dat is voor het 1e verkeerslicht na het A59 viaduct aan de rechterkant als je van Wagenberg af komt.
  • De kooiplas van de Achterste Kooi is in de jaren zeventig van de vorige eeuw opnieuw uitgegraven, net als de ringsloot die om het kooibos is gegraven in het kader van de werkverschaffing in die tijd. Vrijwilligers hebben daarna in de jaren tachtig de vangpijpen en het schuitegat uitgegraven en ook de vangpijpen, netten en rietschermen hersteld. De heemkundekring De Vlasselt uit Terheijden heeft zich in de jaren negentig over de kooi ontfermd en daarbij ook de fundamenten van het kooihuisje op de keetheuvel weer opgemetseld, zodat de kooi als cultuurhistorisch landschapselement nu niet alleen compleet is, maar ook duurzaam behouden is gebleven.
  • Op de kooi zijn als cultuurhistorische elementen ook nog een vinkenbaan met bijbehorende vinkenhut aanwezig, waar van 1970 – 1998 vogelringonderzoek is gedaan door vrijwilligers.
  • In de jaren 1920 – 1950 was de Binnenpolder een bijzonder rijk natuurgebied met unieke en uitbundige flora en fauna, maar na de oorlog is veel drooggelegd en in cultuur gebracht als weiland en akkerland. Het gedeelte rondom de eendenkooi tussen de Schimmer en de A59 is echter altijd min of meer extensief gebruikt gebleven, vanwege de erg natte weilandjes en dat gebied vormt nu de huidige kern van het natuurgebied.
Binnenpolder_Historie_Topkaart_1905
Stukje van een topografische kaart uit 1905, waarop de Zeggepolder in het centrum van de Binnenpolder mooi is te zien. Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.
Binnenpolder_Historie_Topkaart_1905_Eendenkooien
Uitvergroting van de topografische kaart met de ligging van de twee eendenkooien, de inmiddels verdwenen Voorste Kooi en de nog bestaande Achterste Kooi.
Binnenpolder_Kooibos_Terheijdense_kant
Het kooibos van de Achterste Kooi gezien vanaf de Terheijdense kant van de Schimmer.

Weblinks cultuurhistorie

  • Artikelen op de weblog van Kees Rompa over het herstel van de eendenkooi:
    • Voor het artikel over de geschiedenis van de kooi, klik hier.
    • Voor het artikel over het herstel van een vangpijp, klik hier.
    • Voor het artikel over de herbouw van het kooikersschuitje, klik hier.
    • Voor het artikel over de plaatsing van de watermolen in de ringsloot in 2003, klik hier.
Binnenpolder_Libellenbiotoop
Lange biezen, riet, gele plomp en natte graslandjes; een prachtig libellenbiotoop tegen de achtergrond van het kooibos.
Binnenpolder_Kieviten
De natte graslandjes zijn een gewilde pleisterplaats voor weidevogels, zoals voor deze kieviten tussen de schapen. De altijd rumoerig aanwezige snelweg A59 is de huidige noordgrens van het natuurgebied.

Binnenpolder_LepelaarLepelaar (Platalea leucorodia) in de Terheijdense Binnenpolder; foto: Gijs Norbart, 6 mei 2012, 16.30 uur.

Lepelaars ten zuiden van de river de Amer zijn toch bijzonder in de Drimmelense polders. In de Binnenpolder zie je wel regelmatig zilverreigers rondstruinen en de laatste paar jaar ook gelukkig weer ooievaars, maar lepelaars kom je er eigenlijk niet tegen.
Op zich vreemd, want ze broeden vlakbij op de Sassenplaat in het Hollands Diep ter hoogte van Shell Moerdijk. Je zou zeggen dat er dan toch regelmatig lepelaars de sloten zouden moeten verkennen of er voedsel te halen valt, maar nee dus.

Ook zie je ze veel in de Biesbosch bij de Moerdijkbrug in de kreek met de toepasselijke naam het Lepelaarsgat waar ze altijd goed te zien zijn vanaf de dijk bij het gemaaltje van De Elzen aan de Dordtse kant.
Bijna altijd kun je in het zomerhalfjaar de lepelaars met tientallen tegelijk zien in de afgelopen jaren ontpolderde Biesboschpolders van de Noordwaard in Werkendam in de omgeving van het Biesboschmuseum en het pontje aan de Kop van ’t Land.