Nachtvlindernacht

>>> De 11e Nationale Nachtvlindernacht is op 11 september 2015
We plannen de MNV Nachtvlindernacht altijd op een andere avond als de Nationale Nachtvlindernacht, want dan kunnen liefhebbers meedoen aan nationale activiteiten, dus let op ons MNV-programma.

De macro’s zijn de grote nachtvlinders en de kleintjes van 1 cm of minder noemen we de micro’s. Wat er nu zo’n leuk weetje is, dat is dat er veel dagactieve nachtvlinders zijn, dus je hoeft geen nachtuil te zijn om nachtvlinders te zien, maar het is natuurlijk wel spannend om zo in het donker op natuuronderzoek te gaan naar al die verborgen nachtactieve nachtvlinders!

• Er zijn in Nederland maar liefst 2.200 soorten nachtvlinders, waarvan 800 grote nachtvlinders (macro’s) en bijna 1.400 kleintjes (micro’s)!
• Van al die nachtvlinders zijn er 140 soorten dagactieve nachtvlinders en daarnaast telt Nederland ook nog 100 soorten dagvlinders. Meer kans dus op een dagactieve nachtvlinder dan op een dagvlinder!

Nachtvlinders determineren

De Madese NatuurVrienden houden de inventarisaties vanaf 2008 onder leiding van 2 vlinderexperts van de bevriende natuurvereniging Altenatuur uit Werkendam (www.altenatuur.nl). Bioloog Ernst-Jan van Haaften en micro-expert Bas Verhoeven zorgen voor de vangopstelling, het determineren van de vele soorten vlinders en vlindertjes en het samenstellen van de soortenlijst na afloop.

• Voor het op naam brengen van vangsten van bijzondere micro-nachtvlinders, is soms enkele dagen specialistisch microscoopwerk nodig met naslag in dikke determinatieboeken voordat de laatste vlindertjes weer kunnen worden losgelaten.
• Ook het opstellen van de soortenlijst met alle gevangen vlinders vergt zorgvuldigheid in het noteren van de juiste soortnamen en bijbehorende wetenschappelijke Latijnse namen, dus het duurt altijd een paar dagen voor de exacte vangstresultaten van een nachtvlindernacht bekend zijn.

Sfeerplaatjes

Bij het inventariseren voor dit onderzoek naar biodiversiteit in het natuurpark worden prachtige soorten gevangen met tot de verbeelding sprekende namen als het groot avondrood of de knalgele hagedoornvlinder.

• Zie ook hieronder bij ‘Onderzoeksresultaten en Fotoseries’ voor de weblinks naar nog meer sfeerplaatjes van de MNV Nachtvlindernachten.

Groot avondrood (Deilephila elpenor), 33 mm: prachtige grote en vooral dikke nachtvlinder uit de pijlstaart familie. Bovenlijf altijd met veel zachte olijfgroene en iets olijfbruine kleur met op de ondervleugels en onderlijf een variabele zacht roze tot karmijnrode kleur. Ook op borststuk en rug een roze streep. Heeft vooral wilgenroosje, maar ook kattestaart en Teunisbloem als waardplanten.

Hagedoornvlinder (Opisthograptis luteola), 40 mm: prachtig gele vlinder die op licht af komt en daardaar makkelijk voor verlichte ramen is te zien.

Vangopstelling

De vangopstelling is simpel en bestaat alleen uit een speciale UV-lamp die op een vertikaal wit laken schijnt. Op de grond leggen we dan ook nog een laken om de vlinders te zien die op de grond gaan zitten, want zo vang je er meer en voorkom je dat de vlinders onder de voet worden gelopen. Zo maken we dus een eenvoudige open lichtval voor de nachtvlinders en dat leverde in 2009 een record op van meer dan 100 soorten nachtvlinders op een (1) avondje!

Verder is het een kwestie van een vlindernetje om rondfladderende vlinders uit de lucht te scheppen als die niet op het vanglaken willen gaan zitten, wat plastic potjes om de vlinders in te doen om ze te determineren, want vasthouden kan niet met de kwetsbare vlindervleugels en natuurlijk met een goede veldgids voor nachtvlinders om de vangsten op naam te brengen met uitleg van de vlinderexperts.

Natuurlijk worden diverse vlinders ook digitaal gevangen met de macrolens en dat is dan weer een uitdaging voor de natuurfotografen van de MNV Werkgroep Multimedia om wat nachtelijke sfeerplaatjes te maken met bijna geen licht.

Vangopstelling met een UV-lamp en een vertikaal opgespannen wit vanglaken.

Zwoele zomernachten

De nachtvlinders vliegen het best op bijna windstille, maanloze en enigszins zwoele zomernachten. Door de lichte vochtigheid en windstilte blijven de geurstoffen (feromonen) van de vlinders goed in de lucht hangen en zonder maanlicht is de UV-lamp net een vlindermagneet. Als je over het hele vlinderseizoen heen wilt vangen zijn de mooie momenten zo rond eind mei, in 2e helft van juli en net voor half augustus.

De mooiste vlinderavonden beginnen half juli om 21.30 uur als het begint te schemeren met het klaarzetten van de vangopstelling en het vertellen van een verhaaltje voor de bezoekers, want iedereen is welkom.

Dan komen de eerste vlinders na de schemering zo tegen 22.30 uur als de avond echt begint te vallen. Met een hapje en een drankje erbij en wat sterke verhalen over avonturen in het donker komt de goede zin vanzelf om er een gezellige vlindernacht van te maken.

Om 23.00 uur is het echt donker en dan komen de grotere aantallen en ook vaak de grotere nachtvlinders, waarna het toch wel lekker doorvangen blijft tot zo tegen 02.00 uur alles wat er kan worden gevangen ook wel is gevangen.

Gestippelde houtvlinder (Zeuzera pyrina), 35 mm: de zes blauwzwarte vlekken op het borststuk, de zes olieblauw glanzende poten en de grote zwartgestippelde witte vleugels maken deze grote en prachtige nachtvlinder heel makkelijk herkenbaar.

Veldgids 

De aanbevolen veldgids is: ‘Nachtvlinders: veldgids met alle in Nederland en Belgie voorkomende soorten’ van Paul Waring en Martin Townsend, ISBN10: 90-5210-625-8, prijs Euro 40,-.

• Klik hier voor meer informatie over deze veldgids op de webpagina van de aanbevolen literatuur op de website van Vlindernet.nl

 

 

 

Ringspikkelspanner (Hypomecis punctinalis), 25 mm: let op de grote veervormige antennes, waarmee deze nachtvlinder minuscule hoeveelheden geurlokstoffen kan ruiken van soms slechts enkele tientallen deeltjes op een miljoen deeltjes lucht.

Weblinks

Voor wie meer informatie wil over nachtvlinders:

• Ga naar www.vlindernet.nl en klik dan in het bovenste menu op ‘Vlinders algemeen’ en dan in het linker menu op ‘Nachtvlinders’.
• Ga naar www.vlinderstichting.nl en klik dan in het bovenste menu op ‘Vlinders’ en dan in het uitklapmenu op ‘Nachtvlinders’.
• Lees daar ook de menukeuze ‘Wat is een vlinder – en wat niet?‘ met uitleg over het verschil tussen macro- en microvlinders.
• Lees daar ook de menukeuze ‘Korte introductie microvlinders‘.
• Voor alles over de micro-nachtvlinders, ga naar: www.microlepidoptera.nl
• Informatie over de jaarlijkse Nationale Nachtvlindernacht is te vinden op www.nachtvlindernacht.nl

Witte tijger (Spilosoma lubricipeda), 20 mm: algemeen nachtvlindertje met mooi ‘hoogpolig’ wit fluwelen borststuk met een zwart spits snuitje en lange geveerde antennes.